با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن روانشناسی تربیتی ایران

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترا، دانشکده علوم تربیتی، دانشگاه تبریز

2 استاد، دانشکده علوم تربیتی، دانشگاه تبریز

3 دانشیار، دانشکده علوم تربیتی، دانشگاه تبریز

چکیده

با توجه به نقش کتاب‌های درسی در مفهوم جنسیت، این پژوهش با هدف درک تجربه دانشجویان دختر از انعکاس مفهوم جنس در کتاب‌های درسی دورۀ متوسطه انجام گرفت. پژوهش حاضر، از نوع کیفی بوده و بر پارادایم تفسیری استوار است که با پژوهش پدیدارشناسی به اجرا درآمده است. شیوه گردآوری داده ها، مصاحبه‌های نیمه ساختاریافته بود که با هفده نفر از دانشجویان دختر سال اول و دوم مقطع کارشناسی تا رسیدن اطلاعات به حالت اشباع انجام یافته است. در این مطالعه برای اعتبار و اعتمادبخشی به داده‌ها از قابلیت اعتبار، انتقال‌پذیری، قابلیت اعتماد و قابلیت تأیید استفاده شد. به منظور تحلیل داده‌های مصاحبه از روش ون منن (تجزیه و تحلیل درونمایه‌ای) استفاده شده است. یافته‌های حاصل از پژوهش، مشتمل بر سه درون مایه است که عبارتند از: «احساس نابرابری جنسیتی»، «نقش و ویژگی‌های زن» و «پیامدهای نابرابری جنسیتی». یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد احساس نابرابری جنسیتی دارای دو درون مایه فرعی «شغلی» و «سیاسی» است. «نقش فردی»، «نقش اجتماعی»، «ویژگی جسمانی» و «ویژگی عاطفی» درون مایه‌های ویژگی‌های زن می‌باشند و پیامدهایی نظیر «افزایش انگیزه پیشرفت و تحرک اجتماعی»، «کاهش منزلت اجتماعی زنان» و «بحران هویت جنسیتی» را به همراه دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Experience of Female Students from Gender Concept Reflection in School Textbooks: Phenomenological Research

نویسندگان [English]

  • Zhila Kardan 1
  • eskandar Fathi Azar 2
  • Yosof Adib 3

چکیده [English]

According to the role of the textbooks in the concept of gender, this research was conducted by the aim of the investigation on the perception of the female students’ experiences perception on the gender concept in the high school textbooks. This research is qualitative and it is based on the interpretative paradigm conducted by the phenomenology research. The data were collected by semi-structured interviews with twelve female students of first and second years of Bachelor of Science degree in order to complete data collection. In this study, for measuring of the reliability of the data, the validity and reliability of the data, transferability and dependability were used. For analysis of the interview data Van Mannen method was used. The results of this research are based on three themes of feeling of gender inequality, the role and characteristics of woman and gender inequality consequences. The results show that feeling of gender inequality has two secondary occupational and political themes. Personal role, social role, physical characteristics and emotional characteristics are secondary themes of the role and characteristics of woman and consequences including increase of progress motivation and social dynamicity lead to reducing of the women social status and gender identity crisis.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Textbook
  • Phenomenology
  • gender inequality
  • Ine-quality Consequences
آقاپور، اسلام (1389). نابرابری جنسیتی در ایران. پرتال مرکز تحقیقات زن و خانواده، www.wrc.ir.
افشانی، عسگری ندوشن و فاضل نجف آبادی (1388). بازتولید نقش‌های جنسیتی در کتاب‌های فارسی مقطع ابتدایی. پژوهش زنان، دوره 7، شماره 1، ص 107-87.
افهمی، بنفشه (1385). بررسی مضامین و آموزه‌های سیاسی در کتاب‌های درسی دوره ابتدایی. پژوهش‌های تربیت اسلامی. شماره 2، ص 28-7.
ایمانی، محسن و مظفر، محمد (1383). تحلیل محتوای کتاب هدیه‌های آسمان و کتاب کار پایه دوم دبستان چاپ سال 1381 در مقایسه با تعلیمات دینی چاپ سال 1380. فصلنامه نوآوری‌های آموزشی، شماره 7، ص 132-115.
پورطاهری، مهدی و پوروردی نجات، مینو (1388). سنجش نابرابری جنسیتی در بین زنان روستایی: مطالعه موردی استان گیلان. دانشنامه علوم اجتماعی، دوره 1، شماره 2، ص 156-115.
توکلی والا، ژاله (1387). بررسی موانع اجتماعی و فرهنگی اشتغال زنان ایران در دهه‌های اخیر. پرتال نظام جامع اطلاع‌رسانی اشتغال. www.jobportal.ir.
حاضری، علی محمد و احمدپور خرمی، علیرضا (1391). بازنمایی جنسیت در کتب فارسی مقاطع تحصیلی راهنمایی و دبیرستان در سال تحصیلی 89-1388. زن در توسعه و سیاست، دوره 10، شماره 3، ص 96-75.
حجازی، الهه (1385). اصلاح سیمای زن در کتاب‌های دورۀ ابتدایی: راهی به سوی دستیابی به فرصت‌های برابر. فصلنامه تعلیم و تربیت، شماره 87، ص 146-121.
دهنوی، جلیل و معیدفر، سعید (1384). بررسی رابطه احساس نابرابری جنسیتی و انگیزه تحرک اجتماعی در دختران دانشجو. مطالعات زنان، سال 3، شماره 7، ص 75-51.
ریترز، جورج (1383). نظریه جامعه‌شناسی در دوران معاصر. ترجمه محسن ثلاثی. تهران، انتشارات علمی.
سیف‌اللهی، سیف‌الله و ابراهیمی، مریم (1387). نقش و منزلت زن در کتاب‌های درس فارسی آموزش و پرورش ایران. پژوهش‌نامه علوم اجتماعی، سال 2، شماره 1، ص 75-49.
شادی‌طلب، ژاله (1381). توسعه و چالش‌های زنان ایران. قطره، تهران.
شیخاوندی، داور (1385). بازتاب هویت‌های جنسیتی در کتاب‌های تعلیمات اجتماعی آموزش ابتدایی و دوره راهنمایی تحصیلی. فصلنامه تعلیم و تربیت، شماره 87، ص 120-93.
صادقی فسائی، سهیلا (1389). ضرورت نظریه پردازی در حوزۀ مسائل زنان از تحقیق تا نظریه. فصلنامه شورای فرهنگی اجتماعی زنان، سال 13، شماره 50، ص 228-185.
صداقتی فرد، مجتبی و سخامهر، میترا (1392). تاثیر نابرابری جنسیتی بر میزان مشارکت اجتماعی زنان. فصلنامه مطالعات جامعه‌شناختی جوانان، سال 4، شماره 10، ص 60-43.
ظهره وند، راضیه (1385). تحقق آموزش و پرورش حساس به جنسیت در برنامه‌ریزی آموزشی دوره آموزش عمومی. فصلنامه تعلیم و تربیت، شماره 87، ص 174-147.
عابدینی، یاسمین؛ مختاری، محمد مهدی (1394). مدل علی روابط انگیزش پیشرفت و عملکرد زبان انگلیسی: نقش واسطه‌ای و فراشناختی کمک‌طلبی تحصیلی در یادگیری از طریق تلفن همراه. پژوهش در یادگیری آموزشگاهی و مجازی، سال 3، شماره 11، ص 7-16.
عریضی، سید محمدرضا و عابدی، احمد (1382). تحلیل محتوای کتاب‌های درسی دوره ابتدایی برحسب سازه انگیزه پیشرفت. نوآوری‌های آموزشی، دوره 2، شماره 5، ص 54-29.
علی‌پور، توکلی و سرمدی (1390). مطالعه‌ای پیرامون چگونگی برابری جنسیتی در آموزش و ارتقای امنیت روانی زنان جامعه ایران از طریق آموزش‌های مجازی. پژوهش‌های روان‌شناسی اجتماعی، دوره 1، شماره 4، ص 80-63.
فتحی واجارگاه، کورش (1392). برنامه درسی به سوی هویت‌های جدید. انتشارات آییژ.
فروتن، یعقوب (1389). جامعه‌پذیری جنسیتی در کتاب‌های درسی مدارس ایران. زن در توسعه و سیاست، دوره 8، شماره 3، ص 216-195.
فروتن، یعقوب (1390). بازنمایی الگوهای اشتغال زنان در متون درسی ایران. زن در توسعه و سیاست، دوره 9، شماره 2 ص 78-39.
یعقوبی، ابوالقاسم و بختیاری، مریم (1395). تاثیر آموزش تاب‌آوری بر فرسودگی تحصیلی دانش آموزان دختر. پژوهش در یادگیری آموزشگاهی و مجازی، سال 4، شماره 13، ص 16-7.
هاشمی، سهیلا و شهرآرای، مهرناز (1387). بررسی باورها و ارزش‌های دانش‌آموزان، خانواده و کتاب‌های درسی درباره تساوی جنسیت. مطالعات زنان، سال 6، شماره 2، صص 46-27.
 
 
 
Amancio, L. (2005). Reflections on science as a gendered Endeavour: changes and continuities. Social Science Information, 44(1).
Anderson, D.A. & Hamilton, M. (2005). Gender role stereotyping of parents in children’s picture books: the invisible father. Sex Roles, 52(3-4).
Barton, A. & Sakwa, L.N. (2012). The representation of gender in English textbooks in Uganda. Journal of Pedagogy, Culture & Society, 20(2).
Brint, S.M.F. Contreras, & M.T. Matthews (2001). Socialization messages in primary schools: an organizational analysis. Sociology of Education. 74(3).
Chick, A.K. (2006). Gender balance in k-12 American history textbooks. Social Studies Research and Practice, 1(3).
Chung, H (2000). Womens roles and gender issues in primary school textbooks. Korea and Mexico, Santiago Luniversity of California.
Esen, Y. (2007). Sexism in school textbooks prepared under educational reform in turkey. Journal for Critical Education Policy Studies, 5.
Evans, L. & Davies, K. (2000). No sissy boys here: a content analysis of the representation of masculinity in elementary school reading textbooks, Sex Roles, 42(3-4).
Fousiya. P & Alias Musthafa. Mohamedunni (2016). Gender Bias in School Curriculum Curbs Girls’ Career Aspirations. IOSR Journal of Humanities and Social Science, 21(3), PP 19-22.
Frawley, Timothy J (2008). Gender Schema and Prejudicial Recall: How Children Misremember, Fabricate, and Distort Gendered Picture Book Information. Journal of Research in Childhood Education, 22(3).
Gazso, W.A. & McMullin, J.A. (2003). Doing domestic labour: strategizing in gendered domain. Canadian Journal of Sociology, 28(3).
Gooden, A. & Gooden M.A. (2001). Gender representation in notableschildren’s picture books: 1995-1999. Sex roles, 45(1-2).
Jackson, C. & Warin, J. (2000). The importance of gender as an aspect of identity at key transition points in compulsory education. British Educational Research Journal, 26(3).
Khurshid, K.G. & A.H. Muhammad. (2010). A study of the representation of female image in the textbooks of English and urban at secondary school level. Pakistan Journal of Social Sciences, 30(2).
Kuruvillaو Moly & K.T, Thasniya (2015). Gender Stereotypism in the Pictorial Depictions of Primary School Text Books. IOSR Journal of Humanities and Social Science, 20(6), PP 16-26.
Law, K.W.K & Chan, A.H.N. (2004). Gender role stereotyping in hongkongs primary school Chinese language subject textbook. AJWS 10(1).
Lee, J. F. K. & Collins P. (2008) “Gender voices in Hong Kong English textbooks some past and current practices”, Sex Roles, 59
Mccabe, J.F. Fairchild, L. Grauerholz, B. pescosolido & Tope, D. (2011). Gender in twentieth century children’s books patterns of disparity in titles and central characters. Gender and Society 25(2).
Mukundin, J. & Nimehchisalem, V. (2008). Gender representation in Malaysian secondary school English language textbooks. Indonesian Journal of English Language Teaching, 24(2).
Reagle, C.H. (2006). Creating effective schools where all students can learn, western Washington University. The Rural Educator, 27(3).
Suarez, G.M. (2005). Barriers of female achievement: gender stereotypes in CostaRican textbooks, Women’s Study International Forum, 11(6).
Sugar, J.A. (2002). Gender biases in gerontological education, Gerontology & Geriatrics Education, 22(4).
Sumalatha, K. & Ramakrishnaiah, D. (2004). Sex Bias in Secondary School Social Studies Textbooks: A Case Study in India. American Journal of Applied Science, 1(1).
Sunderland, J. (2001). From bias in the text to teacher talk around the text: an exploration of teacher discourse and gendered foreign language textbook text, Linguistics and Education, 11.
Taylor, F. (2003) content analysis and gender stereotypes in children’s books, Teaching Sociology, 31.
Toci, A. Aliu, M. (2013). Gender Stereotypes in Current Children’s English Books Used in Elementary Schools in the Republic of Macedonia, American International Journal of Contemporary Research, 3(12).
Ullah, A. & Naz, M. (2014). Gender representation in children’s books: a critical review of empirical studies. World Applied Sciences Journal, 29 (1).
Ullah, H. & Skelton, C. (2012). Gender representation in the public sector school’s textbooks of Pakistan, Educational Studies, 4(3).
Ullah, Hazir & Haque, Huma. (2016). The representation of boys and girls activities in school textbooks. FWU Journal of social sciences, 10(1).
Van Mannen, M. (2006). Researching Lived Experience, Human Science for an Action Sensitive Pedagogy. Ontario, Canada: The University of Western Ontario.