با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن روانشناسی تربیتی ایران

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد، روان‌شناسی بالینی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار.گرمسار.ایران.

2 دانشیار، روان‌شناسی بالینی، دانشگاه آزاد اسلامی واحدگرمسار.گرمسار. ایران

چکیده

پژوهش با هدف بررسی اثر بخشی الگوی خلاقیت درمانی بر ارتقای انگیزه و عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان دبیرستانی انجام شد. روش پژوهش، شبه آزمایشی از نوع پیش‌آزمون- پس‌آزمون با گروه کنترل بود. نمونۀ پژوهش شامل دانش‌آموزان پسر مقطع اول دبیرستان شهر تهران بود که در سال تحصیلی 93/92 مشغول به تحصیل بودند. در این پژوهش سی دانش‌آموز که پایین‌ترین عملکرد تحصیلی را در نیم‌سال اول تحصیلی داشتند (معدل 12.20 الی 15.90) به شکل تصادفی انتخاب و به دو گروه پانزده نفره (آزمایش وکنترل) تخصیص داده شدند. برای اندازه‌گیری انگیزش تحصیلی از پرسش‌نامه هارتر استفاده شد. برای گروه آزمایش یک دوره خلاقیت درمانی ده جلسه‌ای به مدت بیست ساعت برگزار شد. تحلیل‌های کواریانس نشان داد که بین گروه آزمایش و کنترل در انگیزه درونی تفاوت معناداری وجود دارد. بین گروه آزمایش وکنترل در عملکرد تحصیلی نیز تفاوت معناداری دیده شد. نتایج پژوهش نشان داد که الگوی بالینی خلاقیت درمانی توانسته است افزایش معناداری را در انگیزش درونی و عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان گروه آزمایش نسبت به کنترل به وجود آورد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Effectiveness of Creativity Therapy Model on Improving Motivation and Students’ Educational Performance

نویسندگان [English]

  • Hamidreza Sajjadimonazah 1
  • Alireza pirkhaefi 2

چکیده [English]

The current research has aimed at investigating the effectiveness of clinical creativity therapy model on improving motivation and educational performance of high school students. Method: the method of this research was quasi-experimental of pretest-posttest type with the presence of control group. The sample of the study comprised first grade high school students who were studying within academic years 2013/2014 in Tehran. In this research 30 students, who had the weakest educational performance in the first semester (with the average of 12.20 to 15.90), were randomly selected and divided into two groups (experimental and control). Harter questionnaire was applied in order to measure their academic motivation.For experimental group a period of 10 sessions, which took 20 hours, of creativity therapy was held.Results: covariance analysis showed that there was a significant difference in intrinsic motivation between experimental and control group. There was also a significant difference in educational performance between two groups.Conclusion: The results showed that the clinical creativity therapy model was able to create a significant increase in intrinsic motivation and academic performance of the students in experimental group in comparison with control group.

کلیدواژه‌ها [English]

  • creativity therapy
  • Intrinsic Motivation
  • Extrinsic Mmotivation
  • educational performance
البرزی، محبوبه (1393). تبیین رابطۀ انگیزش و خلاقیت با توجه به تفاوت‌های فرهنگی. فصلنامۀ تحقیقات فرهنگی ایران، دورۀ هفتم، شماره 1، بهار 1393، ص 29-49.
بحرانی، محمود (1388). بررسی روایی و پایایی انگیزش تحصیلی هارتر. فصلنامۀ مطالعات روان‌شناختی. دانشگاه الزهرا (س). دورۀ 5، شماره یک، 1388. ص 50 -72.
بحرانی، محمود (1388). رابطۀ صفات پنج عاملی شخصیت و ابعاد انگیزش تحصیلی دانش‌آموزان متوسطۀ شیراز. دانشگاه الزهرا (س)، دورۀ 5. شمارۀ چهار. 1388.ص 29 -42.
بحرانی، محمود (1384). مطالعۀ انگیزش تحصیلی دانش‌آموزان متوسطۀ استان فارس و عوامل همبسته با آن. مجلۀ علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، 22،4، ص 104-115.
پاک‌نیا، لیلا؛ نادی، محمد علی؛ صفری، یحیی؛ مهدی‌زاده، حسین (1392). طراحی نرم‌افزار آموزشی علوم پنجم ابتدایی مبتنی بر فراشناخت و بررسی تأثیر آن بر انگیزش و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان. پژوهش در برنامه‌ریزی درسی، سال دهم، دورۀ دوم، زمستان1392.
پروند، علی ( 1379 ). اعتیاد به اینترنت. نشریه دنیای اقتصاد، شهریور ماه.
پیرخائفی، علیرضا (1379). پرورش خلاقیت. مرکز آموزش کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.تهران.
پیرخائفی، علیرضا (1388). تأثیر آموزش خلاقیت بر مؤلفه‌های فراشناختی تفکر خلاق دانشجویان. فصلنامۀ رهبری و مدیریت آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار. سال سوم، شماره دوم.
پیرخائفی، علیرضا (1389). بررسی روابط ساختاری خلاقیت، خودکارآمدی و روش کنار آمدن با سلامت روان. فصلنامۀ روان‌شناسی تربیتی. دانشگاه علامه طباطبایی. شمارۀ هفدهم، سال ششم.
پیرخائفی، علیرضا (1391). بررسی کاربردهای بالینی الگوی خلاقیت‌درمانی در بین دانشجویان (دیدگاهی نوین در حوزۀ درمانگری بالینی سلامت روان). فصلنامۀ مطالعات روان‌شناسی بالینی. دانشگاه علامه طباطبایی. شمارۀ هفتم، سال دوم.
پیرخائفی، علیرضا (1393). رساله‌ای در باب خلاقیت‌درمانی (رویکردی تحولی به سلامت روان). انتشارات موسسۀ کتاب مهربان نشر. چاپ اول.
پیرخائفی، علیرضا (1393). ویژه‌نامۀ نیمکت. روزنامه فرهیختگان، شماره 87.
تمنایی‌فر، محمدرضا و گندمی، زینب (1390). رابطۀ انگیزۀ پیشرفت با پیشرفت تحصیلی در دانشجویان. فصلنامۀ راهبردی آموزش، دورۀ 4، ص 15-19.
ثمری، علی‌اکبر و طهماسبی، فهیمه (1386). بررسی رابطۀ هوش هیجانی و پیشرفت تحصیلی دانشجویان. فصلنامۀ اصول بهداشت روانی. پاییز و زمستان 1386، شماره 35،36.
جان مارشال ریو (1387). انگیزش و هیجان؛ (ترجمه سید محمدی). انتشارات نشر ویرایش.
حسینی، افضل‌السادات (1386). بررسی تأثیر برنامه آموزش خلاقیت معلمان بر خلاقیت پیشرفت تحصیلی و خودپنداره دانش‌آموزان. نوآوری‌های آموزشی. زمستان 168: 6.1386-147.
رابرت‌ایی، اسلاوین (1385). روان‌شناسی تربیتی، (ترجمه یحیی سیدمحمدی). تهران، روان، چاپ اول، ص 360.
زارع، حسین؛ پیرخائفی، علیرضا و مبینی، داود (1389). فصلنامۀ تازه‌های روان‌شناسی صنعتی سازمانی، سال اول. سال سوم تابستان. ص 49-56.
ساختمانیان، صمد (1374). بررسی و مقایسۀ روش آموزش ویژه و عادی در شکوفایی خلاقیت دانش‌آموزان پسر کلاس سوم ابتدایی مدارس غیر انتفاعی شهر شیراز. پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبایی، تهران.
سانتراک، جان (1385). روان‌شناسی تربیتی، (ترجمه مرتضی امیدیان). یزد، دانشگاه یزد، ص 580.
سیف علی‌اکبر، عطار خامنه، فاطمه (1388).تأثیر آموزش راهبردهای یادگیری مطالعه فراشناختی بر انگیزش و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان. پژوهشنامۀ مطالعات روان‌شناسی تربیتی، شماره نهم، تابستان 1388، ص 58-74.
سیف، علی‌اکبر (1385). روان‌شناسی پرورشی، تهران، آگاه، چاپ شانزدهم، ص 348.
ظهیری ناو، بیژن و رجبی، سوران (1388). بررسی ارتباط گروهی از متغیرها با کاهش انگیزش تحصیلی دانشجویان. رشتۀ زبان و ادبیات فارسی، مجلۀ دانشور رفتار، سال شانزدهم، شماره 36.
عبدوس، میترا (1380). تأثیر آموزش راهبردهای فراشناختی بر پرورش خلاقیت دانش‌آموزان دختر سوم دبیرستان (پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد)، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران.
قلتاش، عباس؛ اوجی‌نژاد، احمدرضا و برزگر، محسن (1389). تأثیر آموزش راهبردهای فراشناخت بر عملکرد تحصیلی و خلاقیت دانش‌آموزان پسر پایه پنجم ابتدایی. فصلنامۀ روان‌شناسی تربیتی. 135 -119، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تنکابن.
کدیور، پروین (1379). روان‌شناسی تربیتی، انتشارت سمت. تهران.
کرمی، بختیار؛ هاشمی، نظام (1392). اثربخشی آموزش راهبردهای شناختی و فراشناختی بر خلاقیت، انگیزۀ پیشرفت و خودپندارۀ تحصیلی. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، دورۀ دوم، شمارۀ 4، 1392.
متولی، سید محمد (1376). بررسی تأثیر آموزش راهبردهای فراشناختی بر خواندن درک مطلب و سرعت یادگیری دانش‌آموزان اول دبیرستان‌های دخترانه شهرستان فردوس. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبایی.
محمدی درویش بقال، ناهید و همکاران (1392). بررسی تأثیر آموزش راهبردهای خودتنظیمی (شناختی و فراشناختی) بر باورهای انگیزشی دانش‌آموزان دبیرستان. فصلنامۀ روان‌شناسی تربیتی، شمارۀ بیست و هفتم، سال نهم.
محمودی، حجت؛ عیسی‌زادگان، علی؛ اماکی، جواد؛ کتابی، افسانه (1392). بررسی رابطه بین اهداف پیشرفت و عملکرد تحصیلی در دانش‌آموزان مدارس تیزهوشان و مدارس عادی: نقش میانجی‌گرایانه سبک‌های تفکر. مجلۀ علمی- پژوهشی پژوهش‌های علوم شناختی و رفتاری؛ سال سوم، شماره اول، پیاپی، بهار و تابستان 1392.
مظلومی، سعید؛ احرام‌پوش، ثروت، محمدحسن؛ عسکرشاهی، محسن (1387). بررسی میزان انگیزش تحصیلی و ارتباط آن با رفتارهای پرخطر بهداشتی در دانشجویان پسر. مجلۀ علمی پژوهشی پزشکی شهید صدوقی یزد، دورۀ 18، شمارۀ 3، صفحۀ 184-190.
ملکی، بهرام (1384). تأثیر آموزش راهبردهای شناختی و فراشناختی بر افزایش یادگیری و یادداری متون درسی مختلف. تازه‌های علوم شناختی، سال هفتم50-42.
مهدی‌زاده، عفت‌السادت؛ خدابخش، محمدرضا؛ کیائی، فریبا، حاجی‌زاده‌نداف، صادق (1393). بررسی تکنیک‌های مختلف پرورش خلاقیت ریاضی بر باورهای انگیزشی و شناختی در درس ریاضی دانش‌آموزان دختر. فصلنامۀ پژوهش در یادگیری آموزشگاهی و مجازی. سال دوم. شمارۀ پنجم. ص 7-17.
میردریکوند، فضل‌اله؛ سبزیان، سعیده و گراوند، هوشنگ (1394). اثربخشی آموزش تکنیک‌های فراشناختی بر خودکارآمدی دانش‌آموزان دختر دبیرستان‌های شهر اصفهان. فصلنامۀ پژوهش در یادگیری آموزشگاهی و مجازی. سال دوم. شمارۀ هشتم. بهار. ص 7-16
 
 
Alborzi, S, Samani, S. (1999). Comparison of Self-regulation strategies and motivational beliefs for learning among students gifted boys and girls schools in city centers of shiraz, Journal of Humanities and Social Sciences,Vol 15. No.1, Pp.3-18.
Alexander, P.A. & Murphy, P.K. (1998a). A test of cognitive and motivational dimensions of domain learning. Journal of Educational Psychology, 90, 435–447.
Amabile.T and Hennessey.A. (1987). Creativity and learning.N.E.A.National Education Association.washington DC
Banny Jamali, SH. (2009). The contribution of motivation factors on the use of cognitive strategies in the learning process. Journal of Psychology, School of Educational Sciences and Psychology, University of Zahra, Volume V, Issue III.
Farahani, M.V. (1994). The relationship of locus of control , exteraversion, neuroticism with the academic achievement of Iranian Students. A thesis submitted in fulfillment of the requirements for degree of Doctor of philosophy. The university of New south wales, Australia.
Faye Marsha g. camahalan. (2006). Effects of self-regulated learning onmathematics achievement of selected Southeast Asian children, Journal of instruction psychology. pp80-7.
Fvladchang, M.; Razavieh, AA, KHaiyer, M. & Alborzi, Sh. (2007). "Effects of meta cognition on problem-solving process." Journal of Social Sciences and Humanities University: Volume Twenty-Six, Number Three (row 52). [Persian]
Gottfried A.E.; Fleming I.S. and Gotfried, A.W. (2001). Continuity of academic intrinsic motivation from child hood through late adolescence: A longitudinal study. journal of educational psychology, 93. pp13
Guilford, J.P. (1967). The nature of human intelligence. Mcgrahill. New York
Hartman, H.J. (2001). Met cognition in learning and instruction theory, research and
Heidari, G.; Modanlou, Y.; Niaz Azari, M. & Jafari, A. (2010). The comparison between software instruction effect and traditional instraction effect on student enlgish achievement. Information and Communication Technology in Educational Sciences, 1(1), 103-115. (in Persian)
Latifian, M. (2004). Situations decrease, motive, guidelines selforder and academic achievement. Shiraz Univ Med Sci J. 20(1):140-6.
Leondari A.; Syngollitov E. & Kiosseoglu G. (1998). An academic achievement, motivation and future selves. J Educ Stud. 24(2):153-63.
Malekian, F.; Narimani, M. & Sahebgamei, S. (2010). The role of cognitive strategies in motivating learners develop ICT-based education system. Journal of Curriculum planning- Knowledge & Research in Basic Sciences, Islamic Azad University, Isfahan,25. [Persian]
Marzoghi, R. (2004). Meta cognition, Theory and implications forteaching and research. Shiraz: Publishing Mashkuh. [Persian]
Mathews, G.; Hilliard, E.J. & Campbell, S.E. (1999). Met cognition & mal adaptive coping as component of test anxiety. Clinical psychology & psychotrapy, 6, pp111-26.
Miske, C.; Defrain, Y.A. & Wilcox, K. (1980(. A test of expectancy motivation theory in educational organizations. Educational Administration Quarterly, 16, 70-92.
Mohammad Amini, Z. (2007). The relationship between met cognitions beliefs and mental health and academic achievement of male students in Oshnaviyeh. Journal of Educational Innovation, 18, 25-36. practice. Pp33-68
Renzulli, J.S. (2005). Three_ring conception of giftedness: A developmental model for promoting creative productivity. Cambridge University Press, 217-245.
Saif, D.; Ltyfyan & bashash, L. (2006). The relation among self-regulated motivation and learning strategies and academic achievement in math, Journal of Psychology, Faculty of Education and Psychology, Shiraz University, 11, 18-24.
Samkhanian, M.R. Creativity and innovation in educational organization: meaning, theories, thechingues and evaluation, Tehran, Resane Takhasosi, 2008. students. The New Educational Review, 13(3-4): 233-243.
Standage, M. & Treasure, D.R. (2002). Relationship among achievement goal orientations and multidimensional situational motivation in physical education. Breeds psycho,72, 87-103.
Torrance, E.P. (2007). Norms–technical manual Torrance test of creative thinking.Minisota Press.
Turnbull, M.; Littlei, A. & Allan, M. (2010). Creativity snd collaborative lwarning and teaching strategies in the drsign dis crippling Inducation. Arts Education Policy Review, 111, 52-62.