با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن روانشناسی تربیتی ایران

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار مدیریت آموزشی، دانشگاه کردستان

2 استادیار برنامه‌ریزی آموزشی، دانشگاه کردستان

3 کارشناس ارشد مدیریت آموزشی، دانشگاه کردستان

چکیده

مهم‌ترین مبحث سازمان‌های آموزشی، اثربخشی مدارس و نحوۀ مدیریت و رهبری آن می‌باشد. با توجه به اهمیت نقش رهبری در ایجاد ساختارهای منعطف و حمایت‌کننده در زمینۀ اثربخشی، هدف از این پ‍‍‍‍‍‍‍ژوهش، بررسی الگوی ساختاری اثر سبک رهبری توزیعی مدیران بر اثربخشی مدارس با شاخص‌های انگیزش شغلی و خوش‌بینی تحصیلی معلمان بود.
پژوهش حاضر دارای رویکرد کمی و از نوع توصیفی - همبستگی می‌باشد. به‌منظور اجرای این پژوهش، از تمامی دبیران متوسطۀ شهر سنندج نمونه‌ای به حجم 480 نفر انتخاب شد که از این تعداد 375 نفر پرسش‌نامه‌‌ها را به‌صورت کامل عودت دادند. ابزار گردآوری داده‌ها شامل چهار پرسش‌نامه با طیف پنج‌گانۀ لیکرت بود. با توجه به اینکه جهت تجزیه و تحلیل داده‌ها از روش معادلات ساختاری استفاده شد، لذا تمامی پرسش‌نامه‌ها، مورد تحلیل عاملی تأییدی قرار گرفتند که در نهایت به حذف برخی از سؤالات منجر شد و مؤلفه‌های مورد تأیید به‌عنوان متغیرهای مشاهده شده جهت اندازه‌گیری متغیرهای نهفته، وارد مدل معادلات ساختاری شدند.
در بررسی خصوصیات روان‌سنجی مؤلفه‌ها، نتایج تحلیل عاملی تأییدی نشان داد که همه ابعاد رهبری توزیعی و اثربخشی مورد تأیید می‌باشند. اما یکی از ابعاد خوش‌بینی تحصیلی و دو بعد از ابعاد انگیزش به دلیل ضعف در شاخص‌ها و خطای کوواریانس، از مدل اندازه‌گیری حذف شدند. همچنین نتایج معادلات ساختاری نشان داد که الگوی ساختاری از برازش خوبی برخوردار است و 79/0 از واریانس اثربخشی مدارس را تبیین می‌کند. نتایج نشان از اهمیت بالای نقش متغیرهای پژوهش در تعیین اثربخشی مدارس دارند. همچنین یافته‌ها نشان دادند انگیزش و خوش‌بینی معلمان اثر مستقیم بالایی بر اثربخشی مدارس دارند و نیز رهبری توزیعی ارتباط معناداری با انگیزش و خوش‌بینی معلمان دارد. تنها مسیر مستقیم رهبری بر اثربخشی مدارس معنادار نبود. اما به‌طور غیر مستقیم و از طریق متغیرهای میانجی، رهبری توزیعی (94/0=β، 0.01>P) اثربخشی مدارس را پیش‌بینی کرد.
پژوهشگران در این تحقیق نتیجه گرفتند که سبک رهبری توزیعی مدیران، به جهت انعطاف‌پذیری و ایجاد ساختار ارگانیک در مدارس و افزایش ارتباطات و توانمندی افراد، از ابعاد اساسی و لازم، جهت افزایش اثربخشی در مدارس برخوردار می‌باشد. نتایج این پژوهش اهمیت توجه به اثر غیر مستقیم رهبری توزیعی با توجه به متغیرهای میانجی را بر اثربخشی مدارس نشان می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

بیابانگرد، اسماعیل. (1388). روان‌شناسی تربیتی: روان‌شناسی آموزش و یادگیری. تهران: ویرایش.
حبیب‌پور، کرم؛ صفری، رضا. (1390). راهنمای جامع کاربرد SPSS در تحقیقات پیمایشی. چاپ سوم، متفکران.
حسنی، محمد؛ سامری، مریم. (1389). "بررسی اثربخشی سازمانی مدارس متوسطه ناحیه یک شهر ارومیه با استفاده از مدل پارسونز". مدیریت فرهنگ سازمانی. سال هشتم، شماره 21، ص 201-223.
خدیوی، اسدالله؛ صالحی، محمد. (1388). "بررسی عوامل مرتبط بر میزان بهره‌وری معلمان شهرستان بوکان". فصلنامه تحقیقات مدیریت آموزشی، شماره1، ص60-51.
سرمد، زهره؛ بازرگان، عباس؛ حجازی، الهه. (1390). روش‌های تحقیق در علوم. تهران: آگه، چاپ بیست و یکم.
سیف، علی‌اکبر. (1388). روان‌شناسی پرورشی نوین: روان‌شناسی یادگیری و آموزش (ویرایش ششم). تهران: دوران.
شیرازی، علی. (1392). مدیریت آموزشی تئوری، تحقیق و کاربرد. تهران: مهربان نشر.
صحرانورد، یونس. (1390). "بررسی وضعیت رهبری فراگیر در مدارس متوسطه شهر سنندج". پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشته مدیریت آموزشی. دانشکده علوم انسانی و اجتماعی گروه علوم تربیتی، دانشگاه کردستان.
عامری، میرحسین. (1388). "تبیین رابطه بین مؤلفه‌های مدیریت مشارکتی به‌عنوان یک شیوه مؤثر و انگیزش شغلی کارکنان ادارات تربیت بدنی استان آذربایجان غربی". نشریه مدیریت ورزشی, شماره 15، ص1-14.
عباسیان، عبدالحسین؛ ابولقاسمی، محمود؛ قهرمانی، محمد؛ پرداختچی، محمدحسن. (1391). "بررسی رابطه سبک رهبری توزیعی با پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان مدارس راهنمایی شهر تهران". فصلنامه رهبری و مدیریت آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار. سال ششم، شماره3، ص 85-108.
عبدخدایی، محمدسعید؛ سیف، علی‌اکبر، کریمی، یوسف؛ بیابانگرد، اسماعیل. (1385). "تدوین و هنجاریابی مقیاس انگیزش تحصیلی و بررسی اثربخشی آموزش مهارت‌های مطالعه بر افزایش انگیزش". مجله مطالعات تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه فردوسی مشهد.
غلامی، خلیل؛ صحرانورد، یونس؛ عزیزی، نعمت‌الله. (1393). "بررسی وضعیت رهبری توزیع شده در مدارس متوسطه‌ شهر سنندج". فصلنامه پژوهش‌های رهبری و مدیریت، شماره1، ص 23-43.
قاسمی، وحید. (1389). "مدل‌سازی معادله ساختاری در پژوهش‌های اجتماعی با کاربردAmos Graphics". تهران. جامعه‌شناسان.
ملکی، صادق؛ پورحیدر، رحیمه. (1387). "وضعیت انگیزش شغلی معلمان با توجه به سبک رهبری مدیران در مدارس". علوم تربیتی، شماره 1، ص 146-127.
مهرابی، امیرحمزه. (1385). "ارزیابی نظریه‌ دو عاملی هرزبرگ در بین معلمان قم". فصلنامه علوم اجتماعی، شماره32، ص 137-113.
میرکمالی، سیدمحمد. (1389). رهبری و مدیریت آموزشی. چاپ هجدم (ویرایش سوم).
میرکمالی، سیدمحمد؛ اعلامی، فرنوش؛ نارنجی ثانی، فاطمه. (1390). "بررسی نقش فرهنگ اعتماد در عملکرد معلمان مدارس ابتدایی شهر تهران". فصلنامه نوآوری‌های آموزشی. سال یازدهم، شماره 42، ص 31-50.
یاسینی، علی؛ عباسیان، عبدالحسن؛ یاسینی، طاهره. (1392). "نقش سبک رهبری توزیعی مدیران بر عملکرد شغلی معلمان مدارس متوسطه شهر مهران". فصلنامه علمی- پژوهشی رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، شماره1، ص 50-33.
 
 
 
Adams, S.K., & Christenson, l.S. (1999). Trust and the family–school relationship examination of parent –teacher differences in elementary and secondary grades, Journal of School Psychology, 38,(5),477-497.
Beard, K., Hoy, W., & Hoy, W. (2010). Academic optimism of individual-eachers: Confirming a new construct. Teaching and Teacher Education, 26, 136-1144.
Bishay, A. (1996). Teacher motivation and job satifacyion: Astudy employing the experience sampling method. J. Undergrad.sci.3:147-154
Chang, H. (2014). A study of the relationships between distributed leadership, teacher academic optimism and student achievement in Taiwanese elementary schools. Informa Ltd Registered in England and Wales Registered Number: 1072954. Vol. 31, No. 5. 491_515.
Day, C., Sammons, P., Hopkins, D., Harris, A., Leithwood, k., Gu, Q., et al. (2009). The Impact of School Leadership on Pupil Outcomes, Final Report: University of Nottingham.
Eren, A., & Tezel. (2010). Factors in uencing teaching choice, professional plans about teaching, and future time perspective: A mediational analysis. Teaching and Teacher Education,26, 1416- 1428.
Good,T., & Brophy,I. (1986). School effects. InM.C.W.Wittrock (&Is.), handbook of researchon teaching (300 ed., PP. 570-602). New York: MacMillan.
Gholami, K., & Tirri, K. (2012b). The Cultural Dependence of the Ethical Sensitivity Scale Questionnaire: The Case of Iranian Kurdish Teachers. Education Research International, 2012, 1-9.
Grayson, J. L., & Alvarez, H. K. (2008). School climate factors relating to teacher burnout: A mediator model. Teaching and Teacher Education,24, 1349–1363.
Gronn, P. (2000). Distributed Properties A New Architecture for Leadership. Educational Management & Adminis-tration, 28(3), 317-338.
Gronn, P. (2002a). Distributed leadership as a unit of analysis.The leadership quarterly Vol.13.423- 451.
Gunter,H,. Hall, D,. & Bragg,J. (2013). Distributed Leadership: A Study in Knowledge Production. Educational Management Administration & Leadership41(5) 555–580. DOI: 10.1177/ 1741143213488586.
Hallinger, P., & Heck, R. (1998). Exploring the Principal's Contribution to School Effectiveness 1980-1995. School Effec-tiveness and School Improvement, 9(2), 157-191.
Hallinger, P,. & Heck,R. (2009). Assessing the Contribution of Distributed Leadership to School Improvement and Growth in Math Achievement. American Educational Research Journal. 46 (2) 659-689.
Harris, A. (2005b). Crossing Boundaries and Breaking Barriers, Distributing Leadership in Schools. London: Specialist Schools Trust.
Hoy, W., Tarter, C., & Hoy, W. (2006). Academic optimism of school: A force student achievement. American Educa-tional Research Journal,43, 425-446.
Hoy, W.K., & Miskel, C. (2007). Educational Administration: Theory, Research & Practice New York: McGraw - Hill.
Hoy, w., & Miskel, G. (2008). Educational administration:Theory, research, and practice. NewYork: McGraw-Hill.  
Hoy, W.K., & Miskel, C. (2013). Educational Administration Theory. Research. and Practice (Chinese Edition).
Hulpia, H., Devos, G., & Rosseel, Y. (2009). The relationship between the perception of distributed leadership in secondary schools and teachers’ and teacher leaders’ job satisfaction and organizational commitment. School Effectiveness and School Improvement, 20(3), 291–317.
Leithwood, K., & Levin, B. (2005). Assessing School Leader and Leadership Programme Effects on Pupil Learning. Research Report RR662. ISBN 1 84478 527.
Leithwood, K., Wahlstrom, K. (2008). Linking Leadership to Student Learning: Introduction. Educational Administ-ration Quarterly. 44 (4). 455-457.
Leithwood, K., Patten, S., & Jantzi, D. (2010). Testing a conception of how school leadership Influences student learning. Educational Administration Quarterly, 46, 6.
Loonstra.B., Brouwers. A.,,& Tomic,W. (2009). Feelings of existential fulfilment and burnout among secondary school teachers. Teaching and Teacher Education, 25, 752–757.
Mott.P.E. (1972). The characteristics of effective organizations. New York; harper & Row.
Pearce, C.L. (2004). “The future of leadership: combining vertical and shared leadership to Transform knowledge work”, Academy of Management Executive,Vol.18 No.1, pp.47-57.
McGuigan, L., & Hoy, W. (2006). Principal leadership: Creating a culture of academic optimism to improve achieve-ment for all students. Leadership & Policy in school, 5(3), 203-229.
Mascall, B., Straus, T., & Sacks, R. (2008). The relationship between distributed leadership and teachers’ academic optimism. Journal of Educational Administration, 46(2), 214-228.
Pearce, C.L. (2004). “The future of leadership: combining vertical and shared leadership to Transform knowledge work”, Academy of Management Executive,Vol.18 No.1, pp.47-57.
Pearce, C. L., Conger, J. A., & Locke, E. A. (2008). 'Shared leadership theory', The Leadership quarterly, pp19, 622-628.
Ross, J.A., & P. Gray. (2006). School leadership and student achievement: The mediating effects of teacher beliefs. Canadian Journal of Education, no29. 3: 798-822.
Sammons, P., Gu,,Q., Day,C., & Ko,J. (2010). Exploring the impact of school leadership on pupil outcomes Results from a study of academically improved and effective schools in England. International Journal of Educational Management. Vol. 25 Iss: 1 pp. 83–101.
Shakir, F.J. (2011). Perceptions towards Distributed Leadership in School Improvement. International Journal of Business and Management Vol. 6, No. 10. n10 p256.
Smith, P. A., & Hoy, W. K. (2007). Academic optimism and student achievement in urban elementary schools. Journal of Educational Adminis-tration, 45, 556-568.
Smylie, M. A., Mayrowetz, D., Murphy, J., & Seashore Louis,K. (2007). Trust and the development of distributed leadership. Journal of School Leadership, 17(4),469-503.
Spillane, J. P., Diamond, J. B., & L. Jita. (2003). Leading instruction: The distribution of leadership for instruction. Journal of Curricuilum Stidies 35(5): 53343.
Spillane, J. (2006). Distributed Leadership. San Francisco: JOSSY-BASS.
Uline,l., Miller-Danil, M., & Tschannen-Moran. (1998). School Effectiveness: The Underlying Dimensions. Educatianal Administration Quarterly. 34,462-483.
Witziers, B., Bosker, R. J., & Kruger, M. L. (2003). Educational leadership and student achievement: The elusive search for an association. Educational Adminis-tration Quarterly, 39, 398.
Woolfolk, H., Hoy,W. k., & Kurz,N,M. (2008). Teacher’s academic optimism: The development and test of a new construct. Teaching and Teacher Education,24,821-835.
Woolfolk, A. (2010). Educational psychology (11th ed.). Columbus, OH, Pearson: Merrill.