با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن روانشناسی تربیتی ایران

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد تحقیقات آموزشی دانشگاه تهران

2 استادیار، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تهران

چکیده

کیفیت نظام سنجش آموخته‌ها به عنوان یکی از مهم‌ترین فرایندهای تحول‌آفرین در نظام آموزشی، نحوه و میزان یادگیری و توسعه مهارت‌های زندگی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. تحولات در حوزه سنجش کلاسی، سه رویکرد «سنجش از، برای و به‌مثابه یادگیری»  (AOL, AFL, AAL)را پشت ‌سر گذاشته است؛ رویکرد سنجش به‌مثابه یادگیری به عنوان جدیدترین رویکرد، با هدف‌گیری و فراهم‌سازی شرایط مناسب، زمینۀ شکل‌گیری و تقویت شایستگی‌های دانش‌آموزان به عنوان شهروندان مستقل، انعطاف‌پذیر و منتقد را فراهم می‌کند. در این مطالعه، بهمنظور واکاوی میزان آگاهی و نحوه به کارگیری رویکردهای سه‌گانه سنجشی به وسیلۀ معلمان، سه‌مرحله متوالی الف) مرور پیشینه پژوهش و مصاحبه با متخصصان برای شناسایی نشانگرها به تفکیک رویکردهای سه‌گانه سنجش؛ ب) اجرای پرسش‌نامه برای اندازه‌گیری میزان آشنایی معلمان با رویکردهای سه‌گانه و ج) تدوین سیاهه رفتار و مشاهده عملکرد سنجشی 11 معلم در فرایند کلاس، طی شد. انتخاب نمونه، به شیوه هدفمند و در دسترس بوده است. داده‌های مرحله دوم، با استفاده از پرسش‌نامه ‌محقق‌ساخته و با بررسی دیدگاه 34 نفر از معلمان گردآوری شد. برای افزایش اعتبار نتایج پرسش‌نامه و مبتنی بر راهبرد چندسویه‌سازی، سیاهه رفتاریتهیه و عملکرد 11 معلم نیز مشاهده شد. مقایسه میانگین رتبه‌ها با استفاده از آزمون‌ فریدمن نشان‌داد که تفاوت معناداری بین رعایت مصادیق سه رویکرد وجود دارد؛این تفاوت به‌گونه‌ای است که رویکرد سنجش از یادگیری (AOL)با 96 درصد، بیش‌ترین میزان رعایت مصادیق در کلاس‌ها را به خود اختصاص داده است و رعایت مصادیق مربوط به رویکردAAL‌، با 40 درصد، کمترین میزان را در کلاس‌ها داشته است. رعایت نکردن 59 درصد از مصادیق مربوط به رویکرد AAL در کلاس‌های مشاهده شده، ضرورت توجه و آموزش دوچندان این مهم را مورد تاکید کرد. به‌طور کلی، نتایج از آگاهی ناچیز و توجه حداقلی به مصادیق رویکرد AALبه عنوان رویکرد زمینه‌ساز در تربیت شهروندی، حکایت دارد. در‌ حالی‌که رویکرد AOLکه تناسب ناچیزی با دیدگاه‌های سازاگرایانه، پرورش شهروندان خلاق و کارآفرین دارد، همچنان تسلط داشته و محور آگاهی و اقدامات سنجشی معلمان را به خود اختصاص داده است. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Examining the Quality of Teachers' Classroom Assessment: A Mixed Methods Research

نویسندگان [English]

  • Shahnaz Alizadeh 1
  • Keyvan Salehi 2
  • Ali Moghadamzadeh 2

چکیده [English]

The quality of measurement learning system is one of the most important transformational processes in educational system and it effects method, the extent of learning and develop life skills. Development in the field of classroom assessments have passed three approaches of measuring (AAL, AFL, AOL). The approach to measuring is the newest approach, by targeting and providing suitable conditions, provide the context of formation and enhancement of student’s competencies as independent, flexible and critical citizens. In this study in order to examine the level of awareness and using three dimensional approaches by teachers in a sequential three steps process has been passed. reviewing the history of the research and interviewing experts to identify the markers by distinguishing three-dimensional approaches; b) implementing a questionnaire to measure the level of familiarity of teachers with approaches Triple, and (c) Compilation of the log of behavior and observation performance of 11 teachers in the class process. Sample selection has been targeted and available. The data of the second stage were collected by using a questionnaire developed and reviewed by 34 teachers. To increase the validity of the questionnaire and based on the multisession strategy, the behavioral checklist was prepared and the performance of 11 teachers was also observed. The comparison of the average rankings with the Friedman test showed that there is a significant difference between observing the examples of the three approaches the difference is that the AOL approach with 96% has the highest level of observance of the examples in the classes and the observance of the examples The AAL approach, with 40%, had the lowest rates in the classroom. Failure to observe 59 percent of the AAL approach in the observed classes emphasized the need for attention and training on this important issue. In general, the results show a low level of awareness and minimal attention to the examples of the AAL approach as an underlying approach to citizenship education. While the AOL approach, which has little to do with constructivist perspectives, the fostering of creative and entrepreneurial citizens, continues to dominate, focusing on awareness and teacher-centered actions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Classroom Assessment
  • Assessment of
  • For and as Learning (AOL/ AFL/ AAL)
  • Teachers
  • Mixed Methods Research
آقازاده احمد (1385). اصول و قواعد حاکم بر فرایند تربیت شهروندی و بررسی سیر تحولات و ویژگی‌های این گونه آموزش‌ها در کشور ژاپن. نوآوری‌های آموزشی. دوره 5 شماره 17، صفحه 45 تا 66.
اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻤﻲ، ﻋﺒﺎس؛ بیگی، ﭘﺮوﻳﻦ؛ ﻧﺮﻳﻤﺎنی، محمد (1390). ﺑﺮرﺳﻲ اﺛﺮ ﺑﺨﺸﻲ دو روش آﻣﻮزﺷﻲ ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ رﻓﺘﺎری و ﻣﻬﺎرتﻫﺎی ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻫﻴﺠﺎن ﺑﺮ ﺧﻮدﻛﺎرآﻣﺪی و ﺳﺎزﮔﺎری ﺗﺤﺼﻴﻠﻲ داﻧﺶ‌آﻣﻮزان دارای اﺿﻄﺮاب اﻣﺘﺤﺎن. فصلنامه روانﺷﻨﺎﺳﻲ ﺗﺮﺑﻴﺘﻲ، ﺷﻤﺎره ﺑﻴﺴﺖ و دوم، ﺳﺎل ﻫﻔﺘﻢ، صفحه 21-42
ارل و کاتز (2006). بازاندیشی در سنجش کلاس. (ترجمه محمد عسگری، غلامرضا یادگارزاده و کوروش پرند، 1388 تهران: نشر نخبگان.
اسما فولادی، اسما؛ کجباف، محمد باقر؛ قمرانی، امیر (1395). اثربخشی آموزش سرزندگی تحصیلی بر معنای تحصیلی و عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان دختر پایه سوم دوره اول متوسطه شهر مشهد. نشریه پژوهش در یادگیری آموزشگاهی و مجازی. 4 (15)، 93-103.
بازرگان، زهرا (1372). آموزش و پرورش نابرابر در خدمت برابری اجتماعی. مجله پیوند شماره 174، صفحه از 425 تا 434. ا
بازرگان، زهرا و درانی، کمال (1394). مدرسه‌زدگی. تهران: سخن. 1394
بازرگان، زهرا؛ ابراهیم نژاد، ساناز (1394). آموزش کیفی ـ تجربه‌های یونسکو، تهران: انتشارات سخن.
برزگربفرویی، کاظم (1394). تاثیر آموزش همدلی بر سازگاری اجتماعی و پرخاشگری دانش‌آموزان دختر. نشریه پژوهش در یادگیری آموزشگاهی و مجازی، (9)، 21-32.
ترازی، زهرا؛ و خادمی، ملوک (1392). اثربخشی آموزش راهبردهای یادگیری و مطالعه در ارتقای خودپنداره دانش‌آموزان دارای اضطراب امتحان. مجله روان‌شناسی مدرسه. دوره دوم بهار 1392، صفحه 80 تا 98.
تقی‌زاده، محمد (1390). یاد بی‌آرام نوجوانی. اصفهان: نشرکاتب
حسنی، محمد (1392). توسعه تفکر ارزشیابی به مثابه یادگیری. مجله شوق تغییر، 8.
حقایقی، مرضیه و کارشکی؛ حسین (1394). ساخت و اعتباریابی پرسش‌نامه ادراک دانش‌آموزان از محیط یادگیری سازنده گرای اجتماعی. مطالعات اندازه‌گیری و ارزشیابی آموزشی، دوره 5 شماره 11، صفحه 91 تا 118.
خصالی، آزاد، کیوان صالحی و بهرامی، مسعود (1394). تحلیل ادراک و تجربه زیسته معلمان ابتدایی از دلایل ناکارآمدی برنامه ارزشیابی توصیفی ـ کیفی: مطالعه به روش پدیدارشناسی. فصلنامه مطالعات اندازه‌گیری و ارزشیابی آموزشی 6 (13)، صفحه 25 تا 55.
دریکورس، ردولف و کاسل، پرل (1386). انضباط بدون اشک. (ترجمه مینو واثقی و مریم داداش‌زاده). تهران: انتشارات رشد.
سپهریان آذر، فیروزه (1395). تاثیر روش یادگیری مشارکتی جیگ ساو بر نیازهای اساسی روان شناختی دانش‌آموزان. نشریه پژوهش در یادگیری آموزشگاهی و مجازی. 4 (13)، صفحه 21 تا30.
سیف، علی اکبر (1393). روان‌شناسی پرورشی نوین. تهران: دوران.
شریعتمداری، علی (1379). تعلیم و تربیت و جامعه. تهران: چاپ تهران.
صالحی، کیوان (1393). جزوه درسی ارزشیابی در نظام‌های آموزشی. دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران، منتشر نشده.
صالحی، کیوان؛ بازرگان، عباس؛ صادقی، ناهید؛ و شکوهی‌یکتا، محسن (1394الف). بازنمایی ادراکات و تجارب زیسته معلمان از آسیب‌های احتمالی ناشی از اجرای طرح‌ارزشیابی توصیفی در مدارس‌ابتدایی. فصلنامه مطالعات اندازه‌گیری و ارزشیابی آموزشی، 5 (9)، صفحه 59 تا 99.
صالحی، کیوان؛ بازرگان، عباس؛ صادقی، ناهید؛ و شکوهی‌یکتا، محسن (1394ب). تحلیل پدیدارشناسانه ادراک و تجربه زیسته معلمان مدارس ابتدایی از نقاط ضعف و قوت برنامه ارزشیابی توصیفی. فصلنامه پژوهش در نظام‌های آموزشی 9 (31)، صفحه 25 تا 65.
عسگری، محمد (1391). آموزش مهارت‌های تفکر انتقادی: رویکردی بین رشته‌ای. فصلنامه مطالعات علوم انسانی. شماره 2 بهار 91، 35 تا 64.
عسگری، محمد؛ مظلومی، اکرم (1390). مولفه‌های سنجش به عنوان یادگیری بر خودپنداره و پیشرفت ریاضی فراگیران دختر سال سوم راهنمایی اراک. نشریه روان‌شناسی تربیتی، 7 (21)، صفحه 44 تا 23.
عسگری، محمد؛ مظلومی، اکرم (1389). تأثیر آموزش مؤلفه‌های سنجش به عنوان یادگیری بر خودپنداره و پیشرفت ریاضی دانش‌آموزان دختر سال سوم راهنمایی اراک. فصلنامه اندازه‌گیری تربیتی، سال اول، شماره 4، صفحه از 27 تا 54.
علی‌پور، وحیده؛ سیف نراقی، مریم؛ نادری، عزت اله (1392). تاملی بر موانع تفکر انتقادی در برنامه درسی آموزش متوسطه. مجله پژوهش در برنامه‌ریزی درسی. 10 (9)، صفحه 15تا 1.
قنبری علی؛ قنبری محمد؛ باقریان سرارودی، رضا؛ نادری لردجانی، مریم (1392). مقایسه منبع کنترل، خود آگاهی شناختی و ترس از شکست در دانش‌آموزان با و بدون ناتوانی‌های یادگیری. ناتوانی‌های یادگیری. دوره 3، شماره 1، صفحه 44تا 59.
ملکی، حسن (1387). مبانی برنامه‌ریزی درسی آموزش متوسطه. تهران: انتشارات سمت. چاپ هفتم.
منصوری، سیروس؛ کرمی، مرتضی؛ عابدینی بلترک، میمنت (1391). بررسی کاربرد روش تدریس مبتنی بر روی کرد سازنده گرایی در آموزش عالی: مطالعه موردی گروه علوم اجتماعی دانشگاه مازندران، مجله ‌علمی ‌پژوهشی‌ پژوهش‌های ‌برنامه ‌درسی، دوره دوم شماره اول، صفحه 101 تا 111.
نیکفر، محمد رضا (1378). خشونت، حقوق بشر، جامعه مدنی، تهران: انتشارات طرح نو.
 وزیری، مژده؛ جهانی، شیدا (1385). مهارت‌های شهروندی مورد نیاز دانش‌آموزان دبستان‌های شهرستان زلزله‌زده بم. نوآوری‌های آموزشی، دوره پنج، شماره 17، صفحه 163 تا 182.
ولی‌محمدی، مریم (1381)، بررسی رابطه بین جهت‌گیری هدفی با راهبرهای یادگیری و اضطراب امتحان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه الزهرا.
یادگارزاده غلامرضا (1386). تأثیر روش‌های سنجش تکوینی بر پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان کلاس چهارم ابتدایی در درس علوم تجربی. پژوهش‌های آموزش و یادگیری (دانشور رفتار). ۱ (۲۷)، صفحه ۶۷تا 80.
یادگارزاده، غلامرضا (1386). تاثیر روش‌های سنجش تکوینی بر پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان کلاس چهارم ابتدایی در درس علوم تجربی. دوماهنامه علمی- پژوهشی دانشور رفتار، دانشگاه شاهد، اسفند 1386، سال چهاردهم، شماره 27، صفحه 67 تا 80.
یزدیان پور، ندا؛ یوسفی، علیرضا. حقانی، فریبا (1388). تاثیر آموزش به روش پروژه‌ای و مشارکتی بر پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان دختر فولادشهر در درس آمار و مدل‌سازی. نشریه پژوهش در برنامه‌ریزی درسی. صفحه 85 تا 98.
یوسف‌وند، مهدی؛ صرامی، غلامرضا؛ کدیور، پروین؛ عشرتی‌فر، عدنان (1393). تاثیر بازخورد معلم (نوشتاری و کلامی) در ارزشیابی‌های تکوینی بر خودکارآمدی و میزان استفاده از راهبردهای یادگیری خودتنظیم دانش‌آموزان دوره راهنمایی. اندیشه‌های نوین تربیتی. دوره 10 شماره 1، صفحه 49 تا 72.
 
Aktas, F.; Pitts, K.; Richards, J. C. & Silova, I. (2017). Institutionalizing Global Citizenship: A Critical Analysis of Higher Education Programs and Curricula. Journal of Studies in International Education, 21 (1), 65-8.
Calle Díaz, L. (2017). Citizenship Education and the EFL Standards: A Critical Reflection. PROFILE: Issues in Teachers' Professional Development, 19(1), 155-168.
Earl, L. M. (2013). Assessment as learning: Using classroom assessment to maximize student learning. Thousand Oaks, CA: Corwin Press.
Klenowski, V. (2009). Assessment for learning revisited: an Asia-Pacific perspective Assessment in Education: Principles, Policy and Practice, 16(3), 263-268.
Lamprianou, I. & Athanasou. J. A. (2009). A Teacher’s Guide to Educational Assessment. Sense Publishers Rotterdam / Boston/ Taipei.
Mcmillan. J. H.; Vanable, J. C. & Varier, D. (2013). Studies of Formative Asssessment on student Achievement: So Much more is needed. Practical Asssessment, Research & Evaluation, 18 (2), 1-15.
Russell, S. G. & Quaynor, L. (2017). Constructing Citizenship in Post-Conflict Contexts: The Cases of Liberia and Rwanda. Globalisation, Societies and Education, 15 (2), 248-270.
Schulze, U.; Gryl, I. & Kanwischer, D. (2015). Spatial Citizenship Education and Digital Geomedia: Composing Competences for Teacher Education and Training. Journal of Geography in Higher Education, 39 (3), 369-385.
Shermis, M. D.  &Di Vesta, F. (2011). Classroom Assessment in Action. Rowman & Littlefield Publishers, Inc.